Coccidiose bij Kippen: Symptomen, Ontwikkeling & Behandeling
Coccidiose is een verschrikkelijke ziekte die in korte tijd een groot deel van uw kippen kan uitroeien. Snel handelen is altijd cruciaal. Niemand wil ’s morgens een ravage aantreffen in het kippenhok. Als kippenhouder of hobbyfokker ben je dan ook best op de hoogte. Er zijn verschillende dingen die je kan doen om coccidiose snel te herkennen, te voorkomen, en te behandelen.
- Wat is Coccidiose?
- Symptomen van Coccidiose
- Diagnose van Coccidiose
- Behandeling van Coccidiose
- Preventie van Coccidiose
- Evolutie van Coccidiose
- Conclusie
Wat is Coccidiose bij Kippen?
Coccidiose (ook bekend als cocci) is een parasitaire infectie van de darmen die vaak voorkomt bij kippen in de achtertuin. De ziekte veroorzaakt (bloederige) diarree en gewichtsverlies en treft het vaakst vogels tussen de 1 en 4 maanden oud. De parasieten zijn coccidische protozoa, bizarre eencellige organismen die eruit zien als grote bacteriën.
Deze parasieten komen voor bij veel dieren, zoals honden, katten en zelfs mensen, maar pluimvee heet zijn eigen variëteit aan coccidiën. Kippen zijn vatbaar voor dezelfde coccidiën als ganzen en eenden.
De parasiet kan meerdere jaren overleven in vuil en uitwerpselen. Kippen krijgen de parasiet meestal binnen via besmet water of voedsel. Eenmaal geïnfecteerd kan de ziekte zich snel verspreiden en krijgt de kip rode, bloederige diarree.
Als je de ziekte niet behandelt kan coccidiose fataal zijn voor uw kip. Gelukkig is er een behandeling op basis van anti coccidia. Kippen die de ziekte doorgemaakt hebben ontwikkelen een beschermende immuniteit na herstel.
Symptomen van Coccidiose bij Kippen
Het duurt 5 tot 6 dagen voordat de symptomen van coccidiose zich ontwikkelen na infectie (de incubatietijd) [MUS]. Kippen vertonen meestal een paar dagen geen symptomen en worden plotseling rusteloos en ziek op de vierde dag na infectie. De meeste doden vallen al op de 5e dag.
De symptomen van coccidiose bij kippen zijn:
- Bloed in de uitwerpselen
- Opploffen van de veren
- Zwakte, rusteloosheid en de hele tijd omvallen
- Diarree en uitdroging
- Bleke huid, kam en lellen in vergelijking met andere kippen
- Gewichtsverlies en weigeren te eten (of groeistop)
- Geen (of minder) eieren leggen
- Hangende, doffe of glazige ogen
Het meest bekende symptoom is bloed in de uitwerpselen van de kip. Je hoeft echter niet meteen in paniek te raken als je wat bloed in hun poep ziet, dat komt wel vaker voor. Kippen scheiden wel vaker kleine stukjes van hun darmwand af. Wees vooral alert als het bloed erg vloeibaar en helder is.
Kippen die een cocci-infectie bestrijden, zijn vatbaar voor andere ziekten en kunnen verschillende aanvullende symptomen vertonen. Helaas sterven sommige kippen aan inwendige schade voordat ze enige tekenen van ziekte vertonen.
Diagnose van coccidiose
Als je denkt symptomen te herkennen kan een dierenarts coccidiose diagnosticeren via fecaal onderzoek van de uitwerpselen van de kip. De observatie wordt microscopisch gedaan met een flotatietest.
Voor de diagnose mengt de dierenarts de ontlasting van de kip met een speciale vloeistof waar de eitjes van de parasiet, de oöcysten, op blijven drijven. Je kunt zelf ook de eieren herkennen als je een microscoop hebt met 40X vergroting. Dierenartsen gebruiken dezelfde routinetest om wormen en andere parasieten op te sporen.
Een dierenarts kan ook bij een reeds gestorven kip nog de coccidia in de darmen vaststellen in een post-mortem onderzoek. Het diagnosticeren of uitsluiten van coccidiose is essentieel om de rest van de kudde te beschermen.
Behandeling van Coccidiose
De meest gebruikelijke behandeling voor coccidiose is Amprolium. Het is een chemische verbinding die vitamine B1 (thiamine) nabootst en voorkomt dat de parasiet koolhydraten synthetiseert, zodat die zich niet kan vermenigvuldigen en sterft. Amprolium is het actieve ingrediënt.
In België en Nederland kan je de medicijnen niet krijgen zonder voorschrift. In veel andere landen en online kan je Amprolium nog over de toonbank krijgen, zij het onder verschillende merknamen. De meeste mensen kennen Amprolium onder de merknaam: Corid.
Behandel altijd alle kippen, aangezien geïnfecteerde kippen asymptomatisch kunnen zijn. Maak het kippenhok goed schoon en verwijder alle uitwerpselen zoveel mogelijk. Besteed extra aandacht aan hygiëne in de voederruimtes en hou eten en water van de grond.
Behandelingen worden periodiek herhaald na vijf dagen (de prepatente periode van de parasiet). Overweeg bij ernstige infecties vitamine K toe te voegen aan het dieet van de kip. Dit zorgt er voor dat de inwendige bloedingen makkelijker stollen. Het is gebruikelijk om het bloed binnen 24 uur te zien verdwijnen.
Vitamine B1
Geef uw kippen bij de behandeling met Amprolium geen extra vitamine B1. Het zal interfereren met het Amprolium dat probeert de parasiet van zijn energiebronnen te beroven.
Na de behandeling kunt u tijdens het herstel wat extra vitamine B geven, omdat vitamine B1 een essentiële microvoedingsstof is die het kippenlichaam niet zelf kan aanmaken.
Alternatieven voor Amprolium
Amprolium is niet de enige mogelijke behandeling. Meerdere antiprotozoale middelen kunnen coccidia-parasieten zoals Toltrazuril en Sulfonamiden doden. Volg altijd de aanbevelingen van de dierenarts voor de juiste medicatie.
Coccidiose kan enkel bestreden worden met medicijnen. Er zijn geen alternatieven voor de juiste medicijnen om coccidiose te behandelen.
Dat gezegd zijnde, kuikens met coccidiose worden veel minder ziek als ze probiotica krijgen . Vooral probiotische stammen van Pediococcus, Lactobacillus en Saccharomyces zijn effectief tegen cocci.
De juiste voeding en supplementen kunnen ook helpen om het immuunsysteem van de kip te versterken. Van sommige kruiden, evenals knoflook- en uienextracten, is bekend dat ze het immuunsysteem van de kip stimuleren en het microbioom van de darmen verbeteren. Ze zijn echter geenszins een vervanging voor de juiste medicatie.
In de volksmond wordt ook wel eens gesproken over alternatieve behandelingen met een melkspoeling of met diatomeeën. Laten we eens kijken wat de voor- en nadelen zijn.
Traditionele Melkspoeling om Coccidiosis te bestrijden
Het idee om melk te gebruiken om coccidiose te behandelen is niet nieuw. Sommige mensen geven rauwe melk aan hun kippen om diarree op te wekken om zo de darmen te reinigen. Anderen voeren hun kippen met yoghurt en melk, in de overtuiging dat de microben de coccidia in de darmen zullen bestrijden.
Een gezond microbioom is altijd gunstig, en het gebruik van pluimvee-probiotica om het immuunsysteem te stimuleren kan 70-80% van de verliezen als gevolg van coccidiose [RAO] verminderen. Hoewel probiotica de ziekte nooit zullen stoppen, kunnen ze het immuunsysteem versterken om coccidiose te bestrijden.
Helaas is melk niet de probiotica die zieke kippen met coccidiose nodig hebben. Kippen zijn lactose-intolerant en hebben niet de enzymen die nodig zijn om lactose af te breken tot de belangrijkste enkelvoudige suikers: glucose en galactose.
De coccidia worden ook niet direct beïnvloed door de microben in melk en wordt niet geëlimineerd door competitieve uitsluiting. Hoewel ze er wel uit zien als gigantische bacteriecellen, zijn deze coccidische protozoa ook geen bacteriën. De voordelen van pluimvee-probiotica komen eerder voort uit hun gunstige effecten op het immuunsysteem.
Overmatige consumptie van melk leidt sowieso tot diarree. Maar een melkspoeling om diarree op te wekken, zal het gezonde microbioom volledig vernietigen. Het is geen alternatief voor de juiste probiotica.
Diatomeeënaarde (DE)
Sommige mensen denken dat het geven van DE aan de vogels helpt tegen coccidiose. Het achterliggende idee is dat de scherpe randen van de versteende diatomeeën de parasieten beschadigen. Officiële ATTRA-documentatie en Indiase onderzoekers stellen dat hier geen wetenschappelijk bewijs voor is [ATT].
Er werden echter enkele positieve resultaten gemeld bij duiven tijdens een studie die in 2015 in Polen werd uitgevoerd. Poolse onderzoekers concludeerden dat de oöcysten van Eimeria coccidia aanzienlijk konden worden verminderd door toevoeging van diatomiet aan het graanmixdieet van de duif.
Het Journal of Animal Science publiceerde de resultaten van onderzoek uitgevoerd op lammeren , waar ze een lager aantal eieren van parasieten waarnamen (175 eieren/g vs. 753 eieren/g), en ze concludeerden dat er mogelijk een klein effect van DE was.
Onderzoekers uit Californië en Vancouver ontdekten dat het toevoegen van 2% DE aan het dieet van legkippen een significante invloed had op de belasting van parasieten in de darmen. Hun resultaten varieerden echter grotendeels per ras.
Lowmann Bruine legkippen, die van nature resistent zijn tegen parasieten, hadden geen baat bij toevoeging van DE aan hun voer. Maar voor Bovan Brown-kippen verminderde het toevoegen van DE aan hun dieet de hoeveelheid Eimeria-parasieten in de darmen van de kippen.
Preventie van Coccidiose
Preventie begint bij het vaccineren van eendagskuikens. Als de kuikens niet gevaccineerd zijn, kunt u kiezen voor gemedicineerd startvoer, maar dat is moeilijk te verkrijgen als particulier met de nieuwe Europease verordeningen van 2019. Gevaccineerde kuikens hebben geen gemedicineerd startvoer nodig.
Coccidiose komt vaak voor bij gestresseerde kippen die in veel te kleine hokken leven, wat soms resulteert in overweldigende uitbraken. De infectie komt het meest voor bij kippen die op de grond leven.
Buiten vaccinatie zijn de preventieve maatregelen gericht op het bieden van een hygiënische, droge en gezonde omgeving voor uw kippen:
- maak het kippenhok en je gereedschap regelmatig schoon
- zorg dat uw kippen proper water hebben en overweeg het gebruik van drinknippels
- zorg voor voldoende ruimte, bekijk onze specifieke gids over ruimtevereisten of gebruik een calculator om de grootte van het kippenhok te berekenen
- zorg ervoor dat alle onderdelen in het kippenhok correct zijn ingericht, zoals legnesten, zitstokken met de juiste afmetingen en goede ventilatie
- houd nieuwe kippen geïsoleerd omdat ze parasieten kunnen dragen
- probeer contact met andere vogels te vermijden
- breng geen nieuwe soorten coccidiose op uw kleding mee naar huis nadat u andere kippen hebt bezocht bij vrienden of op de markt
Het is bekend dat probiotica helpen de prevalentie van coccidia te minimaliseren. Probiotica hebben echter geen directe invloed op de coccidia door competitieve uitsluiting. Probiotica vergemakkelijken eerder de versterking van de darmmicrobiota van de vogels en versterken het immuunsysteem. Dit vermindert uiteindelijk de impact van coccidia.
Wees vooral voorzichtig met jongere kippen. De grootste kans op besmetting is bij vogels van vier tot acht weken oud. Die hebben nog niet de tijd gehad om natuurlijke immuniteit op te bouwen.
Evolutie van Coccidiose
De levenscyclus van coccidiose is uitzonderlijk complex en onderzoekers zijn nog steeds bezig met het ontrafelen van de geheimen van dit mystieke deel van het dierenrijk. Veel details van de kernmechanismen zijn pas in de afgelopen 20 jaar ontdekt en beschreven.
Coccidiose wordt niet veroorzaakt door een virus, zoals de vogelpokken of de ziekte van Marek .
De parasieten die verantwoordelijk zijn voor coccidiose zijn protozoa, eencellige organismen. Deze protozoa lijken een beetje op grote bacteriën, maar hebben hun eigen exotische celstructuren. Ze zijn samengesteld uit unieke organellen zoals rhoptries en micronemes die recht uit de sciencefictionliteratuur lijken te komen.
Wetenschappers realiseerden zich in de jaren tachtig dat deze protozoa noch dier noch planten waren. De hufters hebben nu hun eigen classificatie in de laatste nieuwe taxonomie, die pas in 2000 is gepubliceerd.
Coccidiën
Er zijn 50.000 verschillende soorten eencellige soorten in het protozoa-koninkrijk. Het is het type Coccidia dat de gevreesde coccidiose bij dieren veroorzaakt. En specifiek voor kippen zijn het stammen van het geslacht Eimeria. Er bestaan meer dan 1000 soorten Eimeria die verschillende gastdieren infecteren, zoals kippen, eenden, kalkoenen, runderen, honden en katten.
Eimeria maken deel uit van een groep parasieten met dezelfde kenmerken genaamd de Apicomplexa. Ze hebben hun naam niet gestolen, complex zijn ze zeker.
Levenscyclus
Om te begrijpen hoe coccidiose zich ontwikkelt in uw kippen en hoe u dit uiteindelijk kunt beheersen, gaan we dieper in op de levenscyclus van deze kleine wezens.
Oöcyst
Het begint allemaal buiten het kippenlichaam, in het vuil, met wat een oöcyst wordt genoemd . Een oöcyst is een parasitair ei dat zo exotisch en sterk is dat het van een andere planeet lijkt te komen.
De schaal is zelfs bestand tegen ontsmettingsmiddelen. De oöcyste bevat een passieve vorm van coccidiose, die meerdere jaren buiten het lichaam van de kip kan overleven.
Als kippen in het strooisel op de grond pikken en scharrelen, pikken ze ook de kleine oöcysten op. Wanneer een oöcyste het lichaam van de kip binnendringt, activeert deze onmiddellijk de coccidiosestammen. De warme en vochtige binnenkant van de kip versnelt hierbij de ontwikkeling van de parasiet.
Binnen de eerste 24 uur groeien er nieuwe parasitaire cellulaire organismen in de oöcyst, de zoegenaamde sporozoieten. Deze sporozoieten zijn de vijandelijke soldaten die later het lichaam van de kip zullen aanvallen.
Sporozoieten
Als onderdeel van de spijsvertering breken chemicaliën in de maag en darm van de kip de harde schaal van de oöcysten af. Daardoor wordt een leger van sporozoieten vrijgelaten in de darmen van de kip. De sporozoieten vallen aan en dringen binnen in de darmcellen van de kip.
Als ze binnen zijn geraakt, nemen ze de cel over en transformeren deze in een fabriek om een nieuw soort parasitaire soldaat te creëren: de merozoieten.
Ze creëren zoveel merozoieten dat de oorspronkelijke cel uiteindelijk zal barsten. Dit alles gebeurt ongeveer vier dagen na de infectie. Met zoveel beschadigde cellen in de darmen van de kip komt er vaak veel bloed mee met de uitwerpselen. Op dit moment begint de kip ernstig ziek te worden.
Merozoieten
Elke keer wanneer er een nieuwe cel openscheurt, komen er duizenden extra merozoieten vrij in het lichaam van de kip. De merozoïeten vallen dan andere cellen aan om ze over te nemen en nog meer merozoïeten te creëren.
Dit proces herhaalt zich meerdere keren totdat miljoenen parasitaire soldaten vechten in het lichaam van de kip. Dit is het kritieke punt waar veel kippen sterven aan interne verwondingen.
Gameten
Na een bepaalde periode stoppen de merozoieten plotseling met het aanvallen van het kippenlichaam. De replicatie van de parasiet is zelfbeperkend en stopt na een vast aantal cycli.
De merozoieten hebben op de een of andere manier een aanvalsplan in hun DNA opgeslagen en weten precies wanneer ze moeten stoppen de kip van binnenuit aan te vallen. Het is vooralsnog een wetenschappelijk raadsel hoe dit juist in z’n werk gaat.
Fascinerend genoeg beginnen de merozoieten een compleet nieuw proces waarbij de soldaten transformeren in vrouwelijke en mannelijke geslachtscellen die gameten worden genoemd.
De geslachtscellen vinden elkaar en er vindt bevruchting plaats, wat resulteert in de geboorte van een nieuwe parasitaire oöcyst. Deze pasgeboren oöcysten worden mee uitgescheiden met de uitwerpselen van de kip naar de buitenwereld. Dat gebeurt ergens rond de zesde dag na besmetting.
Verspreiding
De ene oöcyst waarmee we begonnen is nu gerepliceerd in een half miljoen nieuwe oöcysten, verspreid over het kippenhok en de ren. Deze oöcysten liggen gewoon te wachten tot ze opgepikt worden door een andere kip. Zo verspreidt de ziekte zich en kunnen andere vogels snel geïnfecteerd raken.
Conclusie
Coccidiose is een ernstige ziekte die wordt veroorzaakt door een parasiet die kan worden bestreden met de juiste praktijken voor veehouderijbeheer. Preventie en vaccinatie zijn essentieel om coccidiose bij kippen zoveel mogelijk te voorkomen, vooral bij jongere vogels.
Helemaal vermijden is echter onmogelijk. Daarom is het essentieel om de symptomen en basismechanismen van coccidiose te begrijpen.
Als u bloed in de ontlasting ziet en symptomen opmerkt, reageer dan onmiddellijk en controleer de ontlasting bij een dierenarts. Te lang wachten verhoogt het risico dat u veel kippen in uw kippenhok kwijtraakt.
Lees Verder
Schuimende ogen bij kippen: Oorzaken en behandeling
Legnood: Wat als je kip zit als een pinguïn?
Snot bij Kippen: Alles over Infectieuze Coryza
Veerluis bij Kippen: Hoe Behandelen?
Kip met Zwarte Vlekken op de Kam: Oorzaken & Behandeling
Kalkpoten bij Kippen: Hoe te Behandelen?
